Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog kreeg Eilko in 1942 een oproep om in Duitsland te gaan werken. Na rijp beraad met zijn ouders besloot hij dit niet te doen, maar te gaan onderduiken bij een boerenfamilie in de regio Zuidhorn. Helaas werd hij na enige tijd gesnapt door de Landwacht en overgebracht naar Groningen en daarmee begon een drie jaar durende lijdentocht.
Bevrijding ?
Dit is een gedeelte uit: “Het bijzonder oorlogsverhaal van Eilko Bronsema“.
Ondertussen werd de situatie aan het front onzekerder. Er kwamen ook geruchten dat de Amerikanen steeds meer gebieden in Duitsland veroverden.
Op 2 mei 1945, midden in de nacht, kwam er opeens veel lawaai van het front. Er ontstond een vuurwerk van lichtkogels. Daarna werd het doodstil. Toen hoorden ze roepen : “Berlin ist uns“. De Duitsers werden onrustiger en onzeker. Velen vertrokken en lieten de frontarbeiders achter. De laatsten waren blij en opgelucht. De bevrijding was aanstaande. Maar iedereen vroeg zich ook af hoe de confrontatie met de Russen zou gaan. En kunnen we nu snel naar huis, en hoe? De capitulatie liet echter nog een paar dagen op zich wachten. Pas op 8 mei vond de wapenstilstand in Letland plaats.
De Nederlanders hadden zich intussen in een groep van ongeveer 150 man verzameld. Ze wachtten in spanning af wat er ging gebeuren. Af en toe kwamen er enkele Russische soldaten langs, te paard, maar ze waren ook zo weer verdwenen. Ook loslopende, kleine Russische bendes kwamen langs maar die waren op rooftocht naar horloges en andere spullen, maar zij hadden bij hen weinig succes. De Nederlanders besloten toen maar in de richting van het voormalige front te lopen. Daarbij kwamen ze nog een colonne soldaten tegen maar, hoe vreemd ook, ze reageerden niet op onze vragen en liepen gewoon door.
Uiteindelijk werden ze door een officier aangesproken. Er werd geprobeerd hem duidelijk te maken dat ze geen Duitsers waren maar Nederlanders. Maar er werd niet naar hen geluisterd. Alle frontarbeiders werden naar een opvangcentrum voor krijgsgevangenen gebracht. Daar kregen ze te horen, via een tolk, dat ze niet naar huis gingen. “Jullie hebben gewerkt voor de Duitsers, dus jullie zijn krijgsgevangenen“. Alle protesten hielpen niets. Ook niet het feit dat ze in het verleden gearresteerd waren en gedwongen werden om voor de Duitsers te werken. Ze werden als krijgsgevangenen beschouwd en werden samen met de Duitse gevangenen op een afgesloten terrein samengebracht.
De volgende dag moesten ze weer aantreden en lopend op pad. Na 5 dagen lopen met weinig eten en rusten, kou en nattigheid kwamen ze in een kamp aan. Ze sliepen in tenten. Iedereen werd weer kaalgeschoren en ontluisd. Het eten was belabberd. Het dagrantsoen bestond uit een half keteltje koolsoep, een afgestreken eetlepel suiker en twee sneden brood. Voor iedereen, ook voor Eilko en Roelof was het de grote vraag, wat staat ons nu te wachten. Waar gaan we heen? Alles wees er op dat we het thuisfront voorlopig wel weer konden vergeten. Grote teleurstelling en woede was het gevolg.