De historische vereniging Ten Boer is voornemens om elke maand een historisch pand
in de voormalige gemeente Ten Boer op deze site te zetten.
Eind 2018 verscheen er een rapport met de naam “ Gemeentelijke monumenten Ten Boer “ van
Sanne Tillema en Herman Waterbolk van Libau en Mirjam Wagter, Gemeente Ten Boer.
In dit rapport worden 24 panden beschreven met historische waarde.
Onze bedoeling is, de tekst uit rapport over te nemen en we gaan kijken wat
is er nog meer te vinden over het pand of over de (oud)bewoners ervan.
We beginnen deze maand met een cafe. En wel aan de Hoofdweg 14
te Sint Annen.
Gemeente Ten Boer
Plaats: Sint Annen
Adres en postcode: Hoofdweg 14, 9796 PC Kad. Gegevens:
Eigenaar:
Voormalige functie: Woonhuis met café annex
hengstenhouderij
Huidige functie: Woonhuis
Bouwjaar: Eerste helft 19e eeuw (woonhuis met café), 1903 (hengstenhouderij met doorrit) Bouwtype: Dwarshuis met aangebouwde schuur
Bouwstijl: Ambachtelijk-traditioneel
Bronnen: Locatiebezoek; H. Feenstra, M. Hillenga, O. Doornbos, Ten Boer; Eén gemeente, negen dorpen, Bedum 2001; P.W. Pastoor (red.), Boerderijen Gemeente Ten Boer en Overschild, 1595- 2005, Bedum 2006; Werkgroep 650 jaar Sint Annen, Sint Annen 650 jaar, 1990; bouwarchief gemeente Ten Boer; mondelinge informatie eigenaars.
Inleiding
Het voormalige WOONHUIS met CAFE annex HENGSTENHOUDERIJ maakt deel uit van de cultuurhistorisch waardevolle bebouwing van Sint Annen.
In 1903 liet Jan Kooima en zijn vrouw Gezina Struving een doorrit met stallen bouwen aan een reeds bestaand café. Dit café was, in ieder geval vanaf 1885, gevestigd in het pand. Te oordelen naar het metselwerk is dit pand mogelijk in de eerste helft van de negentiende eeuw gebouwd. Vanaf 1903 is het pand in gebruik als woonhuis met café en doorrit annex hengstenhouderij. Jan Kooima was een bekende paardenfokker. Na de Tweede Wereldoorlog verdween de hengstenhouderij. Tot 1989 is het pand in gebruik geweest als café. In 1995 is een restauratie uitgevoerd.
Omschrijving
Het WOONHUIS met CAFE annex HENGSTENHOUDERIJ bestaat uit meerdere bouwdelen. Aan de rechter zijde het woonhuis, met rechts het woongedeelte en links oorspronkelijk de gelagkamer. Aan de linker zijde een schuur met aan de achterzijde de hengstenhouderij en aan de voorzijde (straatzijde) de doorrit.
Het woonhuis met café op L-vormige plattegrond bestaat uit één bouwlaag met zolderverdieping. Het pand is opgetrokken in rode Groninger baksteen en gemetseld in kruisverband. Het hoofdvolume van het woonhuis is uitgevoerd met zadeldak met wolfseinden en gedekt met zwart geglazuurde oude holle pannen. Aan de achterzijde van het woonhuis bevindt zich een aanbouw uit de jaren vijftig onder een zadeldak met de nokrichting haaks op die van het voorhuis. De entree van het oorspronkelijke café is gelegen aan de straatzijde. Daarnaast bevindt zich aan de oostzijde een zijentree van het woonhuis. Aan het metselwerk is te zien dat de vensters in een latere fase, maar waarschijnlijk nog wel in de negentiende eeuw, zijn vergroot.
De voormalige hengstenhouderij met doorrit bestaat uit één laag met zolder en is opgetrokken in rode Groninger baksteen, uitgevoerd in kruisverband (achtergevel), halfsteensverband (zijgevel) en koppenverband (lisenen zijgevel). De doorrit is herkenbaar door twee paar forse deuren in de gevels, dusdanig geplaatst dat vanaf de weg eenvoudig met een wagen door het pand gereden kon worden. In de kap bevinden zich meerdere knikken in het dakvlak langs de straat, vanwege de schuine plaatsing van de deuren voor de doorrit. Bij de dakrenovatie is de oude vorm nauwkeurig gevolgd. De kap is voorzien van rode oude holle pannen. De gevel langs de straat is voorzien van gietijzeren vensters met decoratieve roedeverdeling. In de bogen boven de gevelopeningen is het metselwerk opgesierd met gele bakstenen. De vensters zijn geplaatst tussen gemetselde penanten. Boven de deur van de hengstenhouderij een sluitsteen met paard en de letters J.K. (Jan Kooima). Boven deze
17
deur is recent een dakkapel geplaatst met ruwweg dezelfde vorm als het hooiluik dat hier vroeger aanwezig was.
Aan de gevel van de voormalige hengstenhouderij bevindt zich een houten mededelingenbord. De zonnepanelen zijn in een latere fase geplaatst en vallen buiten de bescherming.
In het interieur van het woonhuis met café is onder meer van waarde de indeling met het woonvertrek aan de rechterzijde. Tussen het woonvertrek en het cafégedeelte aan de linkerzijde waren schuifdeuren aanwezig. Deze schuifdeuren met glas-in-lood vormen nu de verbinding tussen de voormalige cafézaal en de keuken. De oorspronkelijke ingangsdeuren van het café, uitgevoerd met rood en blauw gekleurd glas zijn herplaatst in de doorgang tussen het tochtportaal en de voormalige cafézaal. In het interieur van de voormalige hengstenhouderij zijn de paardenstallen nog herkenbaar, met onder andere een gedeelte van de ruiven. In de gemetselde tussenmuur tussen de stallen en de doorrit bevinden zich zes staldeuren. Ook zijn hier de luiken van het ventilatiesysteem nog aanwezig. Het geheel is beeldbepalend gelegen op een perceel evenwijdig aan weg, in de kern van Sint Annen. Voor het woonhuis staan vier lindes.
Waardering
Het voormalige woonhuis met café annex hengstenhouderij is van algemeen belang voor de gemeente Ten Boer op grond van de volgende criteria:
Cultuurhistorische waarde
– Vanwege de waarde van het pand als bijzondere uitdrukking van de sociaal-economische ontwikkelingen in Sint Annen vanaf halverwege de negentiende eeuw.
– Als representant van de bouw van een café met doorrit aan het begin van de twintigste eeuw, welke eveneens in gebruik was als hengstenhouderij.
Architectuurhistorische waarde
– Als bijzondere uitdrukking van een woonhuis met café in ambachtelijk-traditionele trant uit de negentiende eeuw, welke aan het begin van de twintigste eeuw is uitgebreid met een hengstenhouderij en doorrit.
– Vanwege het kenmerkende materiaalgebruik en zorgvuldige detaillering.
Stedenbouwkundige/ensemblewaarde
– Vanwege de zeer beeldbepalende ligging van het pand aan de Hoofdweg in de kern van Sint Annen.
Authenticiteit
– Vanwege de relatief hoge mate van gaafheid van het exterieur van het gebouw, en delen van het interieur.
– Vanwege de redelijke mate van gaafheid van de stedenbouwkundige structuur in de directe omgeving van het voormalige café met woonhuis in de kern van Sint Annen.
Zeldzaamheid
– Vanwege de zeldzaamheidswaarde van het woonhuis met café annex hengstenhouderij in relatie tot voornoemde cultuurhistorische, architectonische en stedenbouwkundige kenmerken.
Bron:Gemeente monumenten Ten Boer
Een hengstenhouder: Jan Kooima
door: Jan Oosterhof
De bekendste inwoner van Sint Annen is zeker de heer Jan Kooima geweest. Hij was van beroep hengstenhouder, boer en caféhouder en werd geboren op 6 september 1866 in het cafe bij
de voetbrug te Thesinge.
Vervolgens woonde hij met zijn ouders op een boerderij te Achter Thesinge. (Thans bewoond
door K.Zuidema). In 1889 vertrokken zijn ouders als emigranten met hun vijf zonen en twee dochters naar Noord-Amerika, maar Jan wilde niet mee en bleef zonder enig bezit alleen achter.
Als groot paardenliefhebber en -kenner begon hij in 1895 met een hengstenhouderij in het cafe
van Hendrik J. Dijk aan de “Meul’nvoart” te Sint Annen. Dit was mede mogelijk geweest door een met hem bevriende paardenfokker B. Perdok te Westerwijdwerd en paradehandelaar T. Koning te Groningen, voor wie hij vele paradetransporten naar markten in Utrecht en Gorkum verzorgde en begeleidde.
In dit zelfde jaar 1895 is hij in het huwelijk getreden met Gezina Struiving, geboren te Middelstum.
In 1901 kochten Jan en Gezina het cafe aan de hoofdweg van graancommissionair T. Miske en
bouwde er een grote doorrit met stallen achter. Hier stond zijn eerste Oldenburger hengst,
genaamd Waltram, ter dekking.
Deze hengst is later zeer bekend en gewild geworden. Vele beroemde Oldenburger en
Groninger hengsten hebben hier ter dekking gestaan, zoals: Eclips, Waltram, Wagnus,
Martinius, Dario, Tantlus en Moor.
Verder ook nog hengsten van het Belgische ras zoals Sultan.
Daarnaast werden ze in 1906 ook eigenaar van de naast liggende boerderij met 11 ha. land en
daarnaast een stierenschuur.
Tot 1950 is er altijd grote bedrijvigheid met de hengstenhouderij geweest. In1946 brandde de
schuur met woning van de boerderij door blikseminslag af. Woning en stalletje zijn herbouwd
maar de schuur niet weer. Op 16 oktober 1951 werd Jan Kooima gehuldigd door burgemeester
Roukema van Zuidlaren, omdat hij 70 keer de paardenmarkt daar bezocht had.
Zijn trouwe hengstenknecht en medewerker Geert Tamminga is meer dan 25 jaar bij hem
werkzaam geweest, terwijl hij dit na 1952 nog 20 jaar bij de familie Oosterhof geweest is.
Al de jaren is het cafe steeds een bijeenkomstplaats geweest voor activiteiten, maar de laatste jaren was de familie Kooima wegens hoge leeftijd niet erg meer gesteld op grote feesten of bijeenkomsten vanwege de drukte hiervan.
Op12 november 1951 overleed Jan Kooima op 85 jarige leeftijd en daar de familie Kooima geen kinderen had besloot Gezina de hele zaak van de hand te doen en zij zelf bracht haar laatste levensjaren in Middelstum door.
De boerderij met woning en land kwam in gebruik bij de familie Oosterhof. Het cafe met doorrit werd verkocht aan Piet Ridder en van 1952 tot 1962 was deze caféhouder. Hierna was de familie W. Klinkhamer eigenaar van het cafe, van 1962 tot 1978, en Piet Blaauw is van 1978 tot 1979
de laatste caféhouder geweest.
Vanaf 1979 is Marije Berkemans bewoner en de eens zo belangrijke hengstenhouderij en het cafe
Zijn thans veranderd in een kattenfarm met meer dan 100 katten.
Uit de krant: o.a. 1923 en 1932
Mooi die rijke historie is Sint Annen en dat dit pand gelukkig behouden is gebleven.
mvg. de huidige bewoner(s)