Na 1 januari 1945 – algemeen.
namen of woorden die niet duidelijk te lezen waren zijn van een ? voorzien.
Op 6 April overleed vriend Klaucke in Haren dien we op 10 April de laatste eer bewezen.
De bunkers werden, terwijl ik tijdens groot alarm Groningen per fiets verliet, achter mij gesloten.
Groote tankdoorbraak van de Canadeezen bij Schoonoord werd gemeld.
Tijdens onzen tocht naar het kerkhof steeds luchtgevechten boven ons en ontploffingen van vernielde bruggen hier en daar. Na de begrafenis terug over Waterhuizen -Engelbert -Ruischerbrug, door de tankwagen over stroopakken, de bruggen waren nog heel.
11 April uittocht der Arbeidsdienstmannen. ‘s Morgens paardenvorderingen, ‘‘s middags commissievergadering van de D.A.K.? op de fiets heen en terug.
Toen de geallieerden van Januari tot Maart aan den Rijn vochten en op 26 Maart den Rijn overgang forceerden, was het geschut hier duidelijk te hooren. Later slechts zelden meer.
Maar toen ik per fiets van den Dam terug reed kwam het hoorbaar dicht bij. Talrijke VI of V2ers werden in het zuiden nog gezien.
12 April Cor Papegaay?- de Bruijn in het Diaconessenhuis overleden.
Op 13 April ‘‘s morgens nog telefoon van Mies, later verbinding verbroken.
13 April Beleg van Groningen. O.L.School tot noodziekenhuis ingericht. Canadeezen veroveren vliegveld Eelde en het Stadspark. Vandaar bombardement op de Stadsverdedigingswerken.
‘s Avonds de stad in kunst-maanlicht. Een luguber sprookje.
Reeds eenige dagen druk vervoer van vluchtende Moffen en N.S.B. ers langs den Rijksweg met alle mogelijke voertuigen. Verhuiswagens- boerenwagens. Topissières?, bakkerswagens uit België en de mijnstreek en auto’s al maar auto’s. Veel Hollandsche wagens en veel R.K. wagens.
Maar op vrijdag 13 April was het één file. Op de luxe wagens was alles vastgesjord wat men mee kon nemen, fietsen, koffers, dekens, kinderwagens. Een schitterend schouwspel.
We mochten nog niet hardop lachen, maar genoten des te meer. Groepjes jongens en oude mannen in allerlei uniformen, spoormenschen, Volksstorm, Hitlerjugend en in alle denkbare marine en legeruniformen sjokken over het fietspad. Sommige met, velen zonder wapens of kreupelend steunend op een stok. Het was een schitterend gezicht, de resten van het trotsche Duitsche Heer zoo te zien aftrekken.
Inmiddels had Ten Boer bezetting gekregen. In ‘t Café Klinkhamer was een groep militairen van plusminus 20 man gelegerd. Op ‘t grasveld vóór ‘t perceel Huisman werden een paar mitrailleursposten ingegraven. De overgang over de Boltdraai werd verbondenen bewaakt.
De gevechten om Groningen namen in hevigheid toe. De vlag op den molen aan de Hamweg.
14 April Zaterdag. A. en G. 25 jaar getrouwd.
De stad brandt op meerdere plaatsen. De uittocht houdt aan, de spanning wordt steeds grooter.
‘t Noodziekenhuis voorzien van personeel. ‘s Avonds Garmerwolde onder granaatvuur.
Slapen gaat ‘‘s nachts niet meer.
15 April Zondag,
‘s Morgens vroeg een Sprengcommando aan het vernielen. Eerst de Boltdraai, toen ‘t schip van Davids en dat van Geurt Noorman. Resultaat verschrikkelijk. Bouwina, en ik en Astrid thuis gebleven. Aal en Griet en de Willem’s achter in ‘t dorp.
Veel te zware ladingen gebruikt. Toen ik aan aanbood de schepen te verhalen klonk het:
“Wir haben kein Zeit, der Tommy giebt auch kein Zeit.” Brug verwoest, schepen verwoest, huizen zeer gehavend. Wij, bijna geen ruit of sponning heel, pannen stuk en weg, gaten in ‘t dak.
Ook de dubbel ramen kaduk.
In de ravage bracht D’r. Anderson uit Garmerwolde de eerst zwaar gewonde in ‘t noodziekenhuis, de doodelijk gewonde distributieambtenaar vander Reijden. Vrouw en kind direct dood.
Direct ploegen gevormd om de weg vrij te maken en de ergste rommel op de erven op te ruimen.
Dreise en Dekker de ramen dichtgetimmerd met triplex. Regen en wind maakte het verblijf in de huizen ver van aangenaam en ‘t glas lag overval. De tuin bezaaid met resten van ‘t schip van Noorman. Ondanks alles steeg de moed en de hoop bij het uur.
Het sprengcommando naar het Eemskanaal. Bruggen 5 en 6 gingen de lucht in, brug 7 – daar was een Canadeesche patrouille uit Schildwolde 5 minuten eerder. De brug bleef behouden, het sprengcommando deels gedood, de rest niet de bewakers van de brug gearresteerd.
‘s Middags stootte de patrouille (4 kleine tanks) door tot Ten Post, kon daar doordat de brug vernield was helaas niet over ‘t Damsterdiep komen en trok terug.
‘s Nachts bracht K. Van Dijk distributieambtenaar en ambtenaar van het evacuatiebureau heimelijk (berichten over de aan de Canadeeschen commandant van brug 7. Frima ontslagen als hoofd L.B. dienst, van Dijk als zoodanig benoemd.
De uittocht langs de Rijksweg wordt minder, dat wil zeggen veel minder auto’s en wagens, méér verfomfaide militairen te voet. De strijd om Groningen duurt voort, de stad brandt op meerdere plaatsen – en toch staat de Martini. –
‘t Huis Klinkhamer door de ontploffing van de brug onbewoonbaar verklaard geworden, Klinkhamer verhuisd naar Weduwe van Zalen.
Maandag 16 April,
‘Morgens nog terugtocht van enkele groepen, ‘‘s middags de Rijksweg verlaten. De bezetting van Klinkhamer loopt met kijkers gewapend langs den weg – in afwachting. De goede commandant die niet zou hebben gevochten, was vervangen door een S.S. kerel. Waren van plan te gaan slapen bij Wethouder Koopman, hebben daar diverse goederen gebracht en dingen van waarde in de kluis op ‘t gemeentehuis geborgen. Niet gewerkt.
Alle ambtenaren hun spullen van waarde in kluis geborgen -in afwachting.
Om 11 uur Garmerwolde bevrijd!