Voor 1940.
Al in de jaren dertig werden Nederlanders geworven voor werk in Duitsland. Tijdens de bezetting wordt de werving met kleurige affiches voortgezet. Aanvankelijk geschiedt het werken in Duitsland op vrijwillige basis.
De jaren 1940-1941.
In de zomer van 1940 wordt de Opbouwdienst in het leven geroepen. Met name werklozen komen voor de arbeidsinzet in aanmerking. Eind juni 1940 stelt het departement van Sociale Zaken dat gemeenten dwang mogen uitoefenen; wie niet meewerkt aan uitzending kan de uitkering verliezen.
In mei 1941 wordt de Opbouwdienst omgevormd tot de Nederlandsche Arbeidsdienst. ‘Ick dien eigen land en volk’, onder dit motto moeten jonge mannen een halfjaar werken in de Nederlandsche Arbeidsdienst. Velen van hen zijn oud-militairen. Ze werken in Nederland dus niet zoals bij de Arbeitseinsatz (‘arbeidsinzet’) in de Duitse (oorlogs)industrie.
1943.
In mei 1943 moeten alle mannen van 18 tot 35 jaar zich melden voor de verplichte Arbeitseinsatz (‘arbeidsinzet’) in Duitsland. Veel mannen melden zich niet of bemachtigen een vrijstelling. Keuringsartsen en ambtenaren helpen daarbij. De maatregel levert maar 54.000 arbeidskrachten op, in plaats van de verwachte 170.000.
1944.
In 1944 wordt de ‘totale arbeidsinzet’ afgekondigd, omdat te weinig mannen zich melden terwijl alle Duitse mannen nodig zijn voor de oorlogvoering. De Duitsers houden razzia ’s waarbij alle mannen van 16 tot 40 jaar kunnen worden opgepakt en gedeporteerd. Uiteindelijk zullen 500.000 Nederlanders onder zeer uiteenlopende omstandigheden in Duitsland werken. Dit is een derde van de mannen die in aanmerking kwamen; velen duiken onder.
bron: verzetsmuseum.
2023.
Op de website van het Nationaal Archief staat vanaf vandaag, november 2023, een archief online over Nederlanders die tijdens de Tweede Wereldoorlog gedwongen werkten in nazi-Duitsland. Hierin is het mogelijk om te zoeken op de naam van een dwangarbeider, om bijvoorbeeld te achterhalen waar die verbleef en wat voor werk hij deed. (bron: NOS)
Nederlandse Rode Kruis.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden honderdduizenden Nederlanders tewerkgesteld in Duitsland. Deze dwangarbeid staat bekend als de Arbeitseinsatz (arbeidsinzet). Na de oorlog was het opsporen van tewerkgestelden een van de taken van het Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Om die reden verzamelde het Rode Kruis gegevens over tewerkgestelden en andere Nederlanders die in Duitsland waren bij bedrijven, ziekenhuizen en gemeenten.
De Collectie Arbeidsinzet van het NRK is gedigitaliseerd en via een index (namenregister) te doorzoeken. U kunt op persoonsnaam of op plaatsnaam zoeken.
Vanwege privacywetgeving vindt u in de index alleen:
- personen die geboren zijn vóór 1 januari 1922;
- personen die geboren zijn na 1 januari 1922, maar die inmiddels zijn overleden.
De zoektocht in de index op de plaatsnaam Ten Boer.
Het leverde acht blz. op met namen. Namen die soms fout geschreven zijn en geboortedatum die niet kloppen. Voorbeelden hiervan; Veldmann, Floeg en Dornboos.
Bladzijde 1.
Met de zoekopdracht Ten Boer, komt behalve TB. ook de namen Boer etc. tegen op deze lijst.
Meer gegevens gevonden over de mensen die op de lijst staan;
VOORMALIG GEMEENTE TEN BOER.
LIJST RODE KRUIS / NAT. ARCHIEF
- KLAASKE ALKEMA, 10-02-1916. Ze is geboren in Ijlst (Friesland) met de achternaam Holkema. Klaaske is in 1937 getrouwd met Dirk Alkema (1912-2002). Mw. K. Alkema-Holkema is in Ten Boer overleden in 2012 (bron: CBG) Dirk Alkema staat ook op de lijst van het Rode Kruis.
- BERNARDUS APOL, 10-10-1902. Hij is geboren in Ten Post. In 1939 trouwde hij met Antje van den Nieuwendijk (1916-2004) Antje staat ook vermeld in het register van het Rode Kruis (Arbeitseinsatz).
- JAN van der BECK, 27-09-1910. Jan van der Beek is geboren in en overleden in 2000 te Ten Boer. In 1947 trouwde hij met Fenje Koets ( 1910 – 2006 ).
- SIMON BIRMA, 28-12-1903. Siemon Remko Bierma, geboren in Lellens op 28-12-1913. Hij is in 1979 overleden. In 1940 trouwde hij met Harmke Tuinema (1921 – 1988).
- LAURENS BLAAUW, 16-05-1915. Hij is geboren in Woltersum, overleden in 1970. In 1945 trouwde hij met Anje Wassing (1921 – 2013 ).
Wanneer een naam meerdere keren vermeld staat op een blz., een voorbeeld hiervan is Laurens Blaauw, dan zijn er diverse stukken van aanwezig. Te vinden op de site van het Nationaal Archief.
bronnen:
Open Archieven, verzetsmuseum, Pia Kort, Nationaal Archief, oorlogsbronnen en Gerd Arntz.