bron: drone foto’s gemaakt door Jur Wiersema in 2021.
De wandeling start op het Dorpsplein bij de muziekkoepel. De Gaykingastraat liep vroeger heel anders dan nu. Bij de muziekkoepel ging de straat linksaf de Lindenstraat in.
Waar het oude postkantoor stond gaan we rechtsaf de Wigboldstraat in. In de Wigboldstraat staan we stil bij de huisnummers 2, 12, 17 en 21.
Wigboldstraat 17
Hier woonde slager Fongers. Achter zijn huis stond een grote schuur. Aan het eind van de oorlog vonden ruim 20 mensen onderdak in de schuur.
Wigboldstraat 21
Links van het huis van Fongers staat het huis van de familie Rozema. Ook hier waren zo’n 20 mensen ondergebracht.
Wigboldstraat 12
Hier woonde Jan Kwant, een verzetsstrijder. Zijn zus, Tetje Kwant, zat ook in het verzet en was in Groningen lid van de verzetsgroep Nul. Jan gaf in de oorlog in Fivelhörn (aan de Rijksweg) aan onderduikers les in kunstschilderen.
Op de website van de Historische Vereniging Ten Boer staat een portret van Jan Kwant (14 januari 2025).
Wigboldstraat 2
Het huis Roze-Marie werd na 17 april 1945 gebruikt als centrale keuken voor de Canadezen.
Op de kop van de Wigboldstraat staat het Wigboldhuis. In dit huis zaten in maart en april ‘45 Duitse officieren en na 17 april de Canadese officieren. De soldaten sliepen o.a. in de school tegenover het Wigboldhuis.
Eén van de eerste verzetsdaden in Ten Boer was het weghalen van de richtingaanwijzer die voor het Wigboldhuis stond. De Duitsers die richting Bedum gingen, kregen eerst een extra rondje Ten Boer aangeboden.
De wandeling gaat verder naar de begraafplaats. Daar staan we stil bij de zes witte grafstenen. Het bijbehorende verhaal over de neergestorte Halifax is te lezen op onze website onder “Verhalen”.
Rechtsachter op de begraafplaats lagen tot 1956 acht Duitse soldaten begraven. Toen werden de stoffelijke resten overgebracht naar de Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteijn bij Venray in Limburg.
We gaan nu richting Gaykingastraat.
Gaykingastraat 9
Nummer 9 stond achter het huis met nummer 7, dat was het huis van politieagent Hoekstra. Ter hoogte van Gaykingastraat nummer 7 en 9 vinden we de struikelsteen van Aaltje Meijer.
Aaltje woonde hier met haar moeder, Rozetta van Dam. Zij was de tweede vrouw van Levie Meijer. Rozetta van Dam-Meijer is in 1941 overleden in Ten Boer. De broer van Rozetta heeft het huis toen gekocht voor zijn zus en zijn nicht. Toen het huis in 1943 leeg kwam te staan, Aaltje werd via Westerbork naar Sobibor afgevoerd, kwam er een andere familie te wonen. Na de oorlog heeft de familie Van Dam het huis weer opgeëist.
Gaykingastraat 5
Op dit huisnummer woonde meester Meijer. Aan het eind van de oorlog gaf hij Engelse les aan de leerlingen van de hoogste klassen aan de basisschool in Ten Boer, zodat zij een paar woorden zouden kunnen wisselen met de bevrijders. Op 17 april 1945, de dag van de bevrijding van Ten Boer, liep hij de Canadezen tegemoet en werd geraakt door een kogel. Terwijl hij alleen wilde helpen, hij sprak immers Engels.
Op 17 april verloor in Ten Boer nog een Nederlander het leven: de NSB’er Jacobus Hubertus Teeuwen. Hij was politieagent in Haarlem. Zijn verhaal is opgenomen in het boek “Ket oet” over de bevrijding van Ten Boer.
Gaykingastraat 17
Hier is nu het Buurhoes gevestigd, maar eerder was dit een basisschool. Na 17 april werd een deel van de school tijdelijk ingericht als noodhospitaal en Rode Kruispost. Dit op initiatief van professor Eerland van het Academisch Ziekenhuis Groningen, burgemeester Scherphuis en de huisarts van Ten Boer, W.R. van der Meer.
Bekend is de foto van Betsy (Elisabeth Wieringa), gemaakt door Willem van der Poll in het noodhospitaal. Bij de oorlogshandelingen in Appingedam raakte ze gewond en ze kwam in Ten Boer terecht. Haar dochter Anja heeft nooit geweten wat haar moeder in de oorlog had meegemaakt (zie verder het bericht op onze website van 21 april 2020).
Gaykingastraat 19
Dit was het woon- en praktijkadres van huisarts Wietse van der Meer. Hij was lid van de verzetsgroep van artsen: Medisch Contact. In verband daarmee heeft hij een tijdlang gevangen gezeten in kamp Vught. In 1947 volgde hij Scherphuis op als burgemeester van Ten Boer.
Gaykingastraat 27
Het woon-winkeladres van Willem Offeringa, radiohandelaar en installateur. Begin januari 1945 was hij de enige niet-ambtenaar die werd opgepakt door de Duitsers en werd doorgestuurd naar een werkkamp in Duitsland. Na de oorlog kwam hij terug naar Ten Boer en ging opnieuw radio’s en televisietoestellen verkopen.
Gaykingastraat 43
Hier waren de slagerij en het woonhuis van de familie Mozes Meijer gevestigd. Hier liggen twee struikelstenen, voor Mozes en zijn vrouw Johanna de Levie. Ze hadden vier dochters: Saartje Rozette, Martha Sophia Catrina, Sophia en Louise.
Twee van de zussen, Martha en Louise, zaten in de oorlog ondergedoken bij familie in Drenthe. Ze zijn na 17 april ‘45 nog diverse keren teruggeweest in Ten Boer, o.a. bij hun buren, de familie Teune, waar ze hun fotoboeken in bewaring hadden gegeven. Hun eigen huis was bij de bevrijding door brand verwoest. Later zijn ze geëmigreerd naar Amerika.
Hun twee andere zussen zijn vermoord in Auschwitz. Saartje Rozette woonde in de oorlog in Groningen, Sophia in Winschoten.
Op de website zijn zeven berichten te vinden over de familie Meijer (gebruik de zoekterm “Meijer familie”). Bij de CHVTB is het boek “De familie Meijer uit Ten Boer” voor € 7,50 te koop.
Rijksweg
Richting Ten Post stond Fivelhörn (gasthuis en later bejaardencentrum), waar in de oorlog onderduikers waren ondergebracht.
Rijksweg 69
Het woonhuis/kantoor van notaris Jan Koster. NSB-burgemeester Timmer van Bedum had zijn oog laten vallen op het huis van Mozes Meijer en wilde het “kopen”. Notaris Koster wilde hier niet aan meewerken. Timmer heeft toen via een notaris en partijgenoot uit Groningen geregeld dat hij het pand in handen kreeg. Na de oorlog werd Jan Koster door de twee zussen Meijer gemachtigd hun zaken in Ten Boer af te handelen, zoals de verkoop van het huis.
Rijksweg ??
Het huis waar burgemeester Scherphuis woonde, staat er niet meer. Op deze plek staan nu twee witte huizen. Het verslag van burgemeester Scherphuis over de laatste maanden van de oorlog staat op onze site.
Burgemeester Triezenbergstraat 22
Dit was het huis van gemeentesecretaris Klaas Dijkstra van Ten Boer. In januari 1945 is hij door de Duitsers opgepakt, tegelijk met een aantal andere ambtenaren. In het gemeentehuis werd met zijn medeweten en instemming geluisterd naar Radio Oranje. Ook lagen er wapens opgeslagen in het gemeentehuis. In februari 1945 is hij in Neuengamme omgekomen. Kornelis Medema, een verzetsstrijder, stond ook ingeschreven op dit adres, maar hij ontsprong de dans (zijn portret is te vinden op deze website, 5 februari 2025).
Vijverweide/Amaliapark
Het oorlogsmonument in het Amaliapark is ontworpen door architect Theodorus (Theo) Gregorius Verlaan. Het werd op 4 mei 1970 onthuld door toenmalig burgemeester Liese. Wie weet waar eerder de dodenherdenking in Ten Boer plaatsvond?
De wandeling wordt vervolgd over het bruggetje, naar de Hendrik Westerstraat. Aan het eind van deze straat staat het oude gemeentehuis aan de Stadsweg, aan de linkerkant stond het distributiekantoor.
Hendrik Westerstraat 2-4
Op 31 augustus 1943 werd in de vroege ochtend het distributiekantoor overvallen door het verzet. De voorzitter van het bureau werd door het verzet uit zijn bed gehaald om de sleutels van het kantoor te krijgen. Hij sliep in hotel Het Oude Raadhuis aan de overkant. De buit van de overval was: 85.000 rantsoenbonnen, 1600 bonkaarten, rokerskaarten en benzinebonnen.
Diverse mensen van het distributiekantoor werden opgepakt door de Duitsers, waaronder de heer Frima en burgemeester Scherphuis (zie het bericht op onze website van 30 oktober 2021).
Stadsweg 41
Dit is het pand van Martha Woldring, zij gaf muzieklessen in Ten Boer. Haar broer, Roelof Martinus, was in de oorlog gemeentesecretaris in Leens/Wehe den Hoorn. Ook daar lagen radio’s en wapens in het gemeentehuis opgeslagen en werd verraad gepleegd. Het portret van Roelof Woldring is te lezen is onze portrettengalerie over WO II (19 maart 2025).
Stadsweg 43
Dit is het oude gemeentehuis van Ten Boer. In dit pand waren in de oorlog radio’s en wapens opgeslagen. Door verraad werden alle ambtenaren en burgemeeser Scherphuis opgepakt. Een deel van het gemeentehuis was het woonhuis van bode Jan Dijk. Ook hij werd in januari 1945 opgepakt door de Duitsers (zie het bericht op onze website van 27 februari 2025).
Stadsweg 49
Hier woonde Johannes Georgius Deelman, gemeentearchitect. Ook hij werd opgepakt door de Duitsers in januari 1945. Meer informatie over hem is te vinden in het bericht van 27 februari 2025 op de website.
In het andere gedeelte van huis woonde Gerhardus Richters. Hij was de eerste ambtenaar die op 5 januari 1945 werd meegenomen. In februari 1945 is hij overleden in Neuengamme Duitsland. Hij liet vrouw en 3 kleine kinderen achter.
bron: Annie Postma en Albertus Groeninga.