Gedwongen tewerkgesteld
Vaders, echtgenoten, verloofden en jongens die de puberteit nog nauwelijks ontgroeid waren; tussen 1942 en 1945 worden 500.000 mannen uit Nederland tewerkgesteld in nazi-Duitsland in het kader van de Arbeitseinsatz. Samen met meer dan 7 miljoen mannen en vrouwen uit de rest van Europa en de Sovjet-Unie moeten ze de (wapen)industrie en landbouw in nazi-Duitsland overeind houden, terwijl Duitse gezonde mannen aan het front vechten. Naar schatting overleven 30.000 Nederlandse mannen het niet.
Hoewel in bijna elke familie wel iemand in nazi-Duitsland tewerkgesteld was, wordt er na de oorlog nauwelijks over gesproken. Pas eind jaren tachtig komt er langzaam aandacht voor hen, maar nog steeds is veel onbekend. Inmiddels zijn de ex-dwangarbeiders bijna allemaal overleden.
Sinds 2018 onderzoekt het Nationaal Comité 4 en 5 Mei samen met het NIOD de periode van de Arbeitseinsatz. Het onderzoek heeft geleid tot een podcast met persoonlijke verhalen van de laatste ooggetuigen, – (bron: gedwongen-tewerkgesteld.nl)
Het verhaal van Ben Tesink.
In 1944 vinden er grote razzia’s plaats door heel Nederland. Ook in Apeldoorn, waar Ben Tesink woont met zijn ouders. Uiteindelijk worden alle mannen tussen de 15 en 60 jaar opgeroepen. ‘Toen zaten we dus met het dilemma: gaan we ons melden, afwachten, of onderduiken?’ Tijdens de tweede razzia besluit de vader van Ben dat ze zich melden op de markt. Ze hopen dat het meevalt. Dat doet het niet.
Zijn vader moet achterblijven in Nederland om hier te werken, Ben wordt naar Rees gestuurd, een dorp net over de grens. Hij komt er aan na urenlang lopen.
“Ik denk dat de behoefte aan erkenning groter wordt naarmate je ouder wordt”
De werkomstandigheden zijn er verschrikkelijk. Hij moet loopgraven en tankgrachten graven, bedoeld om de geallieerden tegen te houden. De oude dakpannenfabriek waar de arbeiders slapen, is ijskoud en er is nauwelijks eten. Veel mensen worden ziek en gaan dood. Ook Ben wordt ziek, maar juist dat blijkt zijn ticket naar vrijheid. Hij komt in het ziekenhuis terecht en daar sturen ze hem niet meer terug de werkvloer op. ‘Ik was meer dood dan levend’.
Thuis wordt er niet meer over gesproken. ‘Die periode was afgesloten’. Pas veel later begint Ben er toch over te praten. ‘Ik denk dat de behoefte aan erkenning groter wordt naarmate je ouder wordt.’ Met zijn kinderen ging hij eens naar het kerkhof in Rees. ‘Toen dacht ik, daar had ik ook kunnen liggen.’ Zijn hele leven lang blijven er dingen terugkomen ‘Mijn vrouw moppert als ik de kachel zo hoog opsteek,’ vertelt hij. Ben Tesink is begin 2023 overleden.
Lijst, voormalig gemeente Ten Boer, Rode Kruis / Nat. Archief, blz. 4.
1. Heller Nicolaus, 30 juli 1923. Geboren in Haren en overleden in 2010 in Ten Boer met de naam Heller Nicolaas Petrus. Verdere gegevens ontbreken.
2. Holthof Kornelius, 6 februari 1920. Hij is geboren in Bedum met de voornaam Korneles. In 1946 trouwde hij met Tjakiena Roelfiena Schuuring, 1921 – 1981. Korneles Holthof is in 2013 in Ten Boer overleden.
3. Hooyeberg / Hoogberg Elle, 28 juni 1929. Geboren in Best met de achternaam Hooijberg. Ze is in Ten Boer overleden in het jaar 2016. ( meer gegevens over haar kunt u vinden met de hulp van Google, knipperslexicon van Nederland / Knip-Pers 2007-1, zeker de moeite waard ).
4. Horn Trijntje, 17 januari 1920. Geboren in Woltersum met de achternaam Blankenstein. In 1941 trouwde ze met Ewold Horn, 1919 – 2018. Trijntje Blankenstein is in 1999 overleden in Beverwijk.
5. Jager Harm, 4 maart 1924. Geboren in Winschoten met de voornamen, Harm Hindrik. In het jaar (onbekend) trouwde hij met Jantien Lodewijka Reininga, 1922 – 2014. Harm Hindrik Jager is in 2014 overleden in Ten Boer.
6. Jong / de Maria, 8 januari 1921. Geboren in Rietveld met de voornamen, Maria Sara. In 2014 is ze overleden in Ten Boer. Verdere gegevens ontbreken.
7. Kiel-Koller Konrad, 16 juli 1940. Hij is geboren in Ten Boer met de naam Koenraad Kiel. Zijn moeder was Antje Augina Köller, Hellem 1904 – Delfzijl 1979, begraven in Woltersum. Ze trouwde in 1924 met Hendrik Kiel, 1900 – 1995. Koenraad Kiel is in 2022 overleden in Emmen.
8. Koning Jacob, 20 mei 1920. Hij is geboren in Ten Boer met de voornamen, Jakob Senze. In 1931 trouwde hij met Maria Lindeman, 1910 – 1996. Jakob Senze Koning is in 1969 overleden in Groningen.
9. Kooi Okko, 10 maart 1920. Hij is geboren in Woltersum met de voornamen, Okko Gerrit. In 1946 trouwde hij met Maria Catharina Nonnekes, 1915 – 1998. Okko Gerrit Kooi is in 2013 overleden, hij ligt begraven in Goes.
10. Koster Egbert, 24 januari 1922. Hij is geboren in Ten Post. Hij was getouwd met Jantje Prins, 1920 – 2003. Egbert Koster is in 1973 overleden.
bij nummer 58 staat aan de rechterkant vermeld; pneumonie-longontsteking.
bronnen:
Nat. Archief, Delpher, Open Archief, Groninger Archief, graftombe, gedwongen-tewerkgesteld.nl en Gerd Arntz.