Uit het verslag van burgemeester. Obbo Johannes Scherphuis.

*Toelichting op Nederlands Volksdienst.

De Nederlandsche Volksdienst (NVD) was nauw verbonden met Winterhulp Nederland en werd in de zomer van 1941 opgericht als tegenhanger van de Duitse Nationalsozialistische Volkswohlfahrt. De NVD moest de plaats innemen van de talrijke particuliere liefdadigheidsorganisaties die in het verzuilde Nederland bestonden en op den duur alle sociale hulpverlening, het maatschappelijk werk en de paramedische zorg gaan omvatten. De organisatie ging uit van de nazistische rassenleer en ontfermde zich alleen over mensen die ‘erfbiologisch’ gezond waren. De NVD werkte nauw samen met de Winterhulp en was evenals deze organisatie geen succes.

De zwartste dagen van 1945.

namen of woorden die niet duidelijk te lezen waren zijn van een ? voorzien.

Op vrijdag 5 januari kwam ik van Delfzijl in verband met de bevoorrading. In Ten Post werd ik opgewacht door Mejuffrouw Steenbergen die me waarschuwde: Ga niet naar Ten Boer, burgemeester, de S.D. Heeft een inval in het gemeentehuis gedaan en daar radio en geweren in beslag genomen. Ze hebben ook naar U gevraagd en Richters is meegenomen naar Groningen.
Ik ben doorgegaan, trof eerst H. Trima die me ‘t verhaal deed en aanraadde onder te duiken daar ze mij wel verantwoordelijk zouden stellen.
In ‘t gasthuis trof ik Dreise en later ook Bos. Mij bleek dat ook de secretaris afwezig was geweest en dat de S.D. De radio in de kluis had gevonden en de wapens boven.Dreise, Vink en Richters hadden bekend dat geregeld naar de Engelse zender werd geluisterd.

Ik naar huis. Hier zat de heer K. Dijkstra gemeentesecretaris, later kwam Hoekstra, Dijkstra wilde bekennen en ‘t er op aan laten komen. Van de wapens wist hij niets. Hoekstra kwam zeggen dat hij ging duiken en een verklaring achter zou laten waarin hij alle schuld voor de wapens op zich nam. ‘s Nachts half één werden door de S.D. opgehaald J. Dijk conciërge, K. Dijkstra secretaris en W. Offeringa- radiohandelaar. Hoekstra, oppercommandant werd niet thuis getroffen evenmin Ds. Ter Stege waar ze ook zijn geweest.
Zaterdag’s om 1 uur werd ik gearresteerd door Koers en Kiel + nog een landwacht.
Ik moest per fiets mee naar Groningen. De fiets in de Hoofdwacht en ik naar ‘t bureau van de landmacht. Zonder verhoor, alleen werd me de vraag gesteld of ik wist waar Hoekstra en Ds ter Stege waren, werd ik te voet door de stad naar het huis van bewaring geleid door 2 landwachts,Sikkema uit Spijk + één uit Bedum.
Daar aangekomen vroeg ik een zonnige kamer op het Zuiden en prima bediening.
De mof had werkelijk zin voor humor en ging er op in. Voor mij werd -laats gemaakt en ik in
Cel 22 of 23 1e etage. Celgenoot Koert Sterkenburg uit Ulrum.
Ik had dringend om verhoor gevraagd. Een mof kwam vragen “Sind Sie NSBer.” Op mijn “neen” klonk het- “Dann können Sie ruhig warten.”

‘s Maandagmorgens vervoer naar ‘t Scholtenshuis. Dijkstra en Richters geboeid, ik los. In de auto. Verhoor door Knorr. Correct maar scherp. Voordeelen voor mij waren dat allen verklaarden te luisteren om één uur en dan was ik nooit op ‘t gemeentehuis en dat ik geen kluissleutel had.
‘k Was me bewust dat mijn leven afhing van niets toe te geven en van zelfverzekerd optreden.
‘t Feit dat ik zelf een radio thuis had deed Knorr gemakkelijker geloven dat ik niet mee luisterde en nooit over iets over wat de Engelse zender vertelde sprak. Tegen de middag weer naar ‘t huis van bewaring. Te voren waren wij drieën een poosje alleen in een kamer gelaten.
Eerst Dijkstra en ik alleen. We hoorden door de dunne wand de verklaring van Richters voorlezen. Deze verklaring was zéér correct. Van Dijkstra hoorden we, dat hij ook Wielsma (onderluitenant) Bos (opperwachtmeester) en Deelman (gemeentearchivaris) had genoemd. We hebben hem, ook in mijn belang bezworen niet meer namen te noemen.
Richters had gelegenheid ons te vertellen dat de arrestatie was geschied, naar aanleiding van een klacht, uit Ten Boer op papier van de *Nederlandsche Volksdienst.
Om half 4 werd ik ontslagen. “sind Sie Sjerphûs? Ja. Sie können mitgehen, alle Sachen mitnehmen” Op ‘t bureau was ik spoedig afgeboekt en om kwart voor 4 stond ik buiten – aan een hel ontkomen. Alles was SD en SS en zéér veranderd sedert mijn eerste gevangenname. ‘t Was er slecht.

Ik naar familie Smit bij de viaduct, naar huis telefoneren en probeeren wat voor mijn celgenoot te doen. De fiets ophalen, een branieachtig optreden tegen de schoften van de landwacht en toen naar huis.
Bij Iwema Bakker was Frouwe die mee naar huis ging. Een aankomst om nooit te vergeten. Allen zéér gelukkig, Striedel gek.
Dinsdag 8 januari werden Vink, Dreise en Deelman gearresteerd. ‘k Ben direct naar Groningen gegaan om te trachten contact te krijgen en Mr. Haverkamp en Staargaard er voor te spannen ondanks mijn telkens herhaalde pogingen zijn Dijkstra en Richters op 16 Januari naar Neuengamme vervoerd om nooit terug te keeren. Richters overleed op 9 en Dijkstra 11 Februari 1945. De anderen keerden daags vóór de bevrijding broodmager en totaal verzwakt uit het strafkamp Wilhelmshaven terug. (Offeringa was eerder ontvlucht en reeds voor Paschen terug.)
Via Delfzijl- Bierum- Roodeschool.
Naar verluidt zijn de lijken van Dijkstra en Richters begraven te Loenen aan de Vecht.

In Ten Post hadden zich bij boer Sterenberg een paar S.D. verraders ingedrongen, zo genaamde illegale werkers die dermate het vertrouwenwekkend te winnen dat ze van de illegaliteit en de onderduikers daar alles wisten. Die heeren gingen ook op roof uit. De (goede) marechaussee uit Appingedam trachtte op grond hiervan het stel te arresteeren En schoten, daar verzet geboden werd, één er van neer. De S.D. nam hierop wraak op Sterenberg.
Op 21 December 1944 werd hij door verrader Boelo Staal, onderwijzer te Usquert ‘‘s nachts in zijn huis doodgeschoten.
Niemand voelde zich nog veilig in Ten Post en velen sliepen nooit in eigen huis. Het heeft ons zeer verwonderd dat in Ten Post niet meer slachtoffers zijn gevallen en ook dat geen wraak is genomen op de Damster marechaussee.

Razzia’s zijn hier verschillende gehouden maar niet in zoo groote stijl als in Loppersum en Spijk waar honderden moffen een cordon om de dorpen trokken en letterlijk alles onderste boven werd gehaald. De razzia’s hier waren meestal meer vermakelijken noodlottig. De politie, welke na het vertrek van Hekman naar Groningen 100% was, werd steeds opgehaald om medewerking te verleenen. Meestal was ze te voren reeds vanuit het Scholtenshuis gewaarschuwd.
Het betreffende dorp kreeg dan te voren een sein en de overval leidde tot niets.
Later kwamen de heeren landwacht en S.D. plotseling, daar ze onze politie ook niet vertrouwden.

Eens haalden ze Oosting op. Doel onbekend. Toen de groep (18 man) in ‘t dorp Ten Boer kwam trok Oosting zich terecht terug, men kwam buiten zijn bewakingskring. Onderluitenant Wielsma liet verschiet gaan, opperwachtmeester Hoekstra moest mee. Richting Woltersum. Hier opperwachtmeester Bos opgehaald. Hoekstra kon retireeren, men was nu buiten zijn bewakingskring maar hij wilde erbij zijn. De tocht ging naar Blokum. Onze politie wist de heeen zoodanig te misleiden, dat ze tot 4 uur ‘s morgens zochten, maar juist in de voor hen verkeerde perceelen.

Terug over Woltersum hier moest het perceel C. Evenhuis het ontgelden. Het resultaat was de fiets van de ondergedoken zoon.* Dat was het eenige resultaat van een heele nacht zoeken met 18 landwachts en 2 politiemannen. Helaas lukte het niet altijd even goed.

*Wilte.

In Ten Post zijn bij een razzia, waarbij goede Nederlanders tijdig hadden kunnen waarschuwen doordat lieden van den overvalwagen den weg vroegen naar oppermeester Bos en daardoor aan de bevolking een voorsprong gaven die niet werd benut, opgehaald.
Afman en Stijve. . Beiden vonden in Duitschland den dood.

Bij een razzia in Ten Boer wist oppermeester Hoekstra het tuig op een dwaalspoor te brengen. Hij zag kans het dorp te waarschuwen, zoodat ze met slechts 2 slachtoffers bij ‘t gemeentehuis kwamen in plaats van 8 zooals de bedoeling was. De jongelui moesten in de cel. Toen ze hen den volgenden morgen kwamen ophalen waren de vogels gevlogen. We hadden ze meegenomen aan een O.T. officier om in Ten Post te worden ingezet. De jongens konden zich daar vrij bewegen om weer te verdwijnen wanneer ze wilden. Landwacht razend, resultaat van een heele nacht werken met een groote ploeg. -nihil-
Meestal ging het goed. Vaak was het dorp van te voren gewaarschuwd doordat onze spion op ‘t Scholtenshuis (Stolwijk) een sein gaf en als de S.D. Of landwacht plotseling kwam was toch in no time ieder op weg om zijn plicht te doen.

Als burgemeester had ik hiermee weinig te maken, men vertrouwde mij niet en liet me ongemoeid.
Ook vertrouwde men onze politie niet maar die hadden ze noodig als wegwijzer en voor het binnentreden van woningen. Al onze politiemannen hebben goed werk gedaan en lang niet zonder risico voor eigen leven. Hulde.
Als onze politie een dorp ging waarschuwen ging het van mond tot mond.
‘Hoekstra is er geweest, ze komen vannacht.” Hoe dat altijd goed ging is een raadsel.