aan de overkant van het Eemskanaal de pijp van de stoomzuivelfabriek
V.l.n.r.: reiziger, wachtend op de snik naar Groningen; brugwachter Henderikus Vrugt en met fiets de gemeentelijke veldwachter Veenstra, bijgenaamd Pukkie. Links bij het Eemskanaal de woning van Harsema, in 1963 afgebroken i.v.m. de verbreding van het kanaal. (Zijn er meer foto’s van de zuivelfabriek in Woltersum?).
Het begon in Woltersum in 1895 met deze advertentie,
De zuivelfabriek was een coöperatie, opgericht door de leden, maar wie die mensen waren verteld de geschiedenisboeken niet. Bij de uitschrijving uit het handelsregister in 1935 was J. Beukema eigenaar. Het vreemde is wel , de inschrijfdatum van 1923. Volgens andere bronnen is de coöperatievefabriek tot 1920 actief geweest, vanaf 1923 een eenmanszaak ?
Voorbeeld van een coöperatieveaandeel .
17-12-1895
bron: NvhN 1899
12-11-1901
bron: NvhN 1901
bron: Nvhn 1901
Is een Lithauer een paard ?
Personeel voor de stoomzuivelfabriek:
Een directeur, boter-kaasmaker en een machinist.
Directeur:
07-02-1899
19-03-1900
bron: Nieuwe Veendammer courant11-12-1901
bron: Nederlandsch weekblad voor zuivelbereiding en veeteelt; orgaan voor veehouders, boter- en kaasfabrikanten en handelaren in zuivel-officieel orgaan van de Vereeniging “Het Rundveestamboek Noord-Holland”, jrg 8, 1902-1903, no 24, 09-09-1902 09-09-1902
bron: Nederlandsch weekblad voor zuivelbereiding en veeteelt; orgaan voor veehouders, boter- en kaasfabrikanten en handelaren in zuivel-officieel orgaan van de Vereeniging “Het Rundveestamboek Noord-Holland”, jrg 9, 1903-1904, no 4, 28-04-1903 28-04-1903
bron: NvhN 1903
bron: Nederlandsch weekblad voor zuivelbereiding en veeteelt; orgaan voor veehouders, boter- en kaasfabrikanten en handelaren in zuivel-officieel orgaan van de Vereeniging “Het Rundveestamboek Noord-Holland”, jrg 9, 1903-1904, no 12, 23-06-1903 23-06-1903
bron: Provinciale Drentsche en Asser courant07-04-1904
Boter-kaasmakers
Gevonden een botermaker, Reinder Meelker uit Thesinge. In de geboorteakte van hun zoon, in 1916, staat dit als beroep van Reinder vermeld.
Een kaasmaker, in 1917 in de geboorteakte van een dochter, staat bij Gesinus vd. Ploeg uit Garmerwolde dit als zijn beroep vermeld.
Waren beide mannen werkzaam bij de zuivelfabriek Garmerwolde ?
Machinist
Alle mannen die werkten met een stoommachine werden machinist genoemd, het zoeken naar een machinist van de stoomzuivelfabriek van Woltersum, is het zoeken naar een speld in de bekende hooiberg. Een paar namen:
Thesinge:
De jaartallen die vermeld staan, komen uit akten.
Andries Slagter, beroep van machinist in de periode 1894-1909.
Sybolt Slagter vermelding in 1913.
Garmerwolde:
Andries Slagter, periode 1890-1892, Jakob Dijkema, periode 1898-1905, Jakob Oosterhuis, overleden 1905, 42 jaar oud, Jakob ten Bos (machinist / fabrikant, hij had een auto/moter met het kenteken A 342), vermelding in 1906 en Jan Johan vd. Zwaag in 1910.
Ten Boer:
De jaartallen die vermeld staan, komen uit verschillende akten.
Roelf Doornbos, in 1904, Jan van Dijken ( vader en zoon ) in 1902, Hendrik Modderman in 1908, Arend Kuil in 1910, Jan Heersema in 1914, Eltje Buitenwerf, in 1918, Kornelis Schoonveld, in 1918, Willem Oomkens, 1919 en Gerrit Huisman in 1919.
Voor Woltersum heeft het zoeken naar namen geen resultaat opgeleverd.
Melkrijders:
Een aantal namen van melkrijders:
Jan van Bruggen, Harm Heersema, Geert Apoll, Abraham Zuur, Hielke van Dijken en Klaas Bouwman.
De coöperatieve stoomzuivelfabriek van Woltersum heeft bijna 25 jaar bestaan, 1896 tot 1920.
Jan Beukema, geboren te Holwierde gem. Bierum,, zuiveldirecteur van beroep heeft de zaak daarna overgenomen.
Na zijn overlijden in 1934 is alles verkocht door de erven.
26-03-1935
03-07-1934
De aanleiding voor dit bericht was een bezoek aan de melkfabriek in Garmerwolde. Tiny Smit, eigenaar heeft het zaadje geplant bij mij met haar opmerking dat de zuivelfabrieken de eerste vorm was van het fabrieksmatig maken van ons voedsel. Daar kun je heel lang bij stil staan en over nadenken, kijk maar eens in je boodschappenkarretje deze week.
“De positie van het Nederlandse zuivelproduct op de internationale markt, met name met Engelamnd, verslechterde: de Engelsen wilden geen Ned kaas en boter meer hebben omdat de kwaliteit ervan zo wisselend was. Ze hadden liever Deense zuivelproducten die veel constanter waren De Ned overheid ging in Denemarken kijken en zag dat daar zuivel fabrieksmatig werd geproduceerd zodat er centraler op kwaliteit gestuurd kon worden. Vanaf dat moment hebben ze zuivelfabrieken in Ned gestimuleerd en geprobeerd de productie ervan op boerderijen terug te dringen. Dat ging niet zonder slag of stoot.Daarnaast kwam de industrialisatie op gang met stoommachines. Deze twee ontwikkelingen naast elkaar hebben de weg bereid voor de industriele productie van voedsel. Zuivel was het eerste voedsel dat fabrieksmatig werd geproduceerd. En dat was nodig met de groeiende wereldbevolking om al die monden ook in steden te kunnen voeden.”
In Garmerwolde is de melkfabriek te bezoeken, eigenaar/conservator mevrouw Tiny Smit heet u van harte welkom in de maanden september en oktober op vrijdagmiddag van 13.00 tot 17.00 uur.
Bronnen: delpher, allegroningers, Tiny Smit, beeldbank groningen, open archieven, Jos Mocking, Eltje Ridder en ons eigen archief.